در این مقاله قصد داریم در مورد تفاوت های میان دم کرده و جوشانده گیاهی و طرز صحیح تهیه هر کدام از آنها توضیحاتی را اراپه نماییم.

گیاهان دارویی میتوانند به اشکال مختلف به صورت فرمولاسیون های گیاهی تبدیل شده و مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از این اشکال دارویی به نوع گیاه، نوع ماده موثره، مقاومت مواد در برابر حرارت و … بستگی دارد. برای مثال جهت استفاده از اثری مشخص حتما باید از دم کرده گیاه استفاده کرد، در حالیکه برای اثری متفاوت از همان گیاه ممکن است جوشانده آن گیاه مورد نیاز باشد. برای مثال میتوان به تفاوت چای دم کرده و جوشانده اشاره کرد. چای دم کرده دارای عطر و طعم دلنشین و دارای خاصیت رفع خستگی است. در حالیکه چای جوشانده دارای رنگ سیاه و بو و مزه ی نا مطبوع میباشد و خاصیت یبوست آور دارد. چون با جوشیدن چای مقدار زیادی مواد تاننی وارد آن میشود و ظاهر و باطن آن را تغییر میدهد. به همین دلیل در استفاده از گیاهان دارویی باید دقت کرد که کدام شکل آن باید تهیه و مورد استفاده قرار گیرد.

دم-کرده-و-جوشانده

دم کرده گیاهی :

ساده ترین فراورده گیاهی، دم کرده میباشد. قسمت مورد استفاده برای دم کرده اصولا گلبرگ و برگ های گیاه است زیرا نازک و ظریف هستند. در صورتی که بخواهیم از قسمت های دیگر مانند ساقه، ریشه و یا دانه ها دم کرده تهیه کنیم باید حتما آنها را له یا پودر یا خرد کنیم.

طرز تهیه دم کرده گیاهی :

برای تهیه دم کرده باید آب در حال جوش را بر روی گیاه ریخته و در آن را برای حدود نیم ساعت با پارچه یا در دیگری ببندیم تا محلول زود سرد نشود. در این مدت مقداری از مواد موثر گیاه در آب جوش حل میشود و پس از این مدت آن را با توری فلزی یا با پارچه متقال صاف میکنیم و سپس تفاله را دور ریخته و محلول باقیمانده را مصرف میکنیم.

میزان گیاه مورد مصرف معمولا به ازای ۳۰ گرن گیاه خشک یا ۷۵ گرم گیاه تازه ۵۰۰ میلی لیتر آب جوش میباشد. این میزان معادل تقریبا ۳ تا ۴ لیوان دم کرده است. برای دستیابی به مقادیر کمتر به همین نسبت باید گیاه و آب را کاهش داد.

اگرچه میتوان دم کرده را برای مدت کوتاهی در یخچال نگهداری کرد ولی به علت رسوب احتمالی مواد موثر بهتر است دمکرده همیشه تازه مصرف شود. همچنین اگر دم کرده دارای مزه مطلوبی نبود میتوان آن را با نبات یا عسل شیرین نمود و سپس مصرف کرد. میزان مصرف دم کرده در روز تقریبا بین ۱ تا ۳ لیوان میباشد و از مصرف بی رویه آن باید خودداری نمود.

جوشانده گیاهی :

روش دیگر کاربرد فراورده های گیاهی، جوشاندن است و به محلولی که از این شیوه به دست می آید جوشانده گیاهی گفته میشود. در جوشانده میزان بیشتری مواد موثره نسبت به دم کرده به دست می‌آید. اکثرا جوشانده را برای ریشه، پوست، سرشاخه و بعضی از دانه ها به کار میبرند.

طرز تهیه جوشانده گیاهی :

در این روش آب سرد را روی گیاه ریخته و به جوش می‌آوریم. سپس آن را تا حدود ۱ ساعت به صورت آهسته می‌جوشانیم. در جوشانده حجم محلول به علت بخار شدن کم میشود و به حدود دو سوم میرسد. جوشانده برای قطعات سخت گیاه، موادی که در اثر حرارت خراب نمیشوند و یا موادی که به سادگی در اب حل نمیشوند استفاده میشود.

میزان مورد نیاز گیاه برای تهیه جوشانده ۳۰ گرم گیاه خشک یا ۷۵ گرم گیاه تازه به همراه ۷۵۰ میلی لیتر آب است که پس از جوشیدن به حدود ۵۰۰ میلی لیتر کاهش میابد.

جوشانده را باید به صورت تازه مصرف کرد. البته میتوان مصرف یک روز را تهیه کرده و استفاده کرد اما بیش از یک روز مجاز توصیه نمیشود. همانند دم کرده میتوان برای شیرین کردن جوشانده نیز از عسل یا نبات استفاده نمود و میزان مجاز مصرف روزانه این فراورده نیز ۱ الی ۳ لیوان در روز میباشد.

نکات قابل توجه هنگام تهیه دم کرده یا جوشانده :

رعایت نکات زیر در هنگام تهیه جوشانده یا دم کرده بسیار در کیفیت آن تاثیر گذارخواهد بود و باید حتما مورد توجه قرار گیرد.

۱- قبل از مصرف گیاه یا تخم آن باید آن را پاک کرد و چوب ها و گرد و خاک آن را کاملا برطرف نمود. اما توجه فرمایید که حتی الامکان نباید گیاه را بشویید زیرا در این عمل ممکن است ساختار گیاه دچار تغییراتی شود.

۲- دم کردن گیاه باید در ظرفی انجام شود که مسیر خروج بخار آن مسدود و بسته باشد تا اسانس و جوهره گیاه و مواد موثره آن بوسیله ی بخار خارج نگردد.

۳- برای تهیه دم کرده باید همیشه از ظروف شیشه ای ، چینی یا لعابی استفاده کرد و از به کار بردن ظروف فلزی جدا اجتناب کرد.

۴- برای تهیه دم کرده باید همیشه مراقب آب مصرفی بود و میزان آن را به دقتت اندازه گیری نمود.

۵- گیاهانی مانند نعنا و بابونه که از نظر اسانس قوی هستند نباید جوشانده شوند. زیرا مواد موثره گیاه از حرارت ۶۰ درجه به بالا شروع به از بین رفتن میکنند.

۶- در استفاده از دمنوش ها تا میتوانید از قندهای طبیعی همچون عسل و یا خرما استفاده کنید. چراکه عسل خاصیت آنتی بیوتیکی دارد و و سرشار از مواد معدنی از قبیل کلسیم، سولفور، آهن، روی، پتاسیم و منیزیم و حاوی ویتامین های A، B1، B2، B3، B5 و C میباشد. همچنین خرما سرشار از فیبر طبیعی است و روغن، کلسیم، گوگرد، آهن، پتاسیم، فسفر، منگنز، مس و منیزیم به وفور در آن یافت میشود.

همانطور که از مطالب فوق بر می آید تولید یک فراورده گیاهی کار تخصصی و پیچیده ای میباشد و با اشتباهی کوچک در هنگام تولید آن میتوان باعث از بین رفتن اثر فراروده شد. به همین منظور میتوان به جای طی کردن این پروسه ها از داروهای گیاهی تولید شده توسط شرکت های معتبر داروسازی استفاده کرد. شرکت داروسازی باریج اسانس که بزرگترین شرکت داروسازی ایران میباشد، به لطف آزمایشگاه های مجهز و پرسنل حرفه ای خود و با تکیه بر دانش بیش از ۱۵ ساله خود در این زمینه داروهای گیاهی را با بالاترین کیفیت و دقیق ترین مواد موثره از بهترین گیاهان و مواد اولیه تولید و برای استفاده عموم عرضه میکند.