پلاک دندانی عامل سبب شناختی مشهور برای ژنژیویت محسوب میشود. تا امروز کلرهگزیدین به عنوان شایعترین ماده شیمیایی مورد استفاده برای کنترل پلاک دندانی مطرح بوده است. با این حال عوارضی مانند رنگی شدن دندان، تغییر مزه دهان و داسکواماسیون مخاط دهان؛ استفاده طولانی از کلرهگزیدین را محدود کرده است. اخیراً عصاره های گیاهی موضوع مورد توجه علم برای مهار تجمع پلاک روی دندانها شده اند. استفاده از فراورده های حاوی بابونه به عنوان خمیردندان و دهانشویه اثرات مفیدی در وضعیت بهداشت دهان داشته است.
بابونه دارای اثرات ضد حساسیت و ضد التهاب است که تا حدودی به علت وجود آزولن و احتمالاً بواسطه مهار آزاد شدن هیستامین میباشد. عصاره بابونه و ترکیباتی مانند کامازولن و آلفابیزابولول موجب اکسیداسیون اسید آراشیدونیک میشوند. در مقایسه با کامازولن؛ ماتریسین اثرات ضدالتهابی بیشتری دارد. کامازولن از طریق مهار سنتز لکوترین B4 در اثرات ضدالتهابی عصاره بابونه مشارکت دارد. آلفا بیزابولول مانع از ایجاد زخم(به علت ایندومتاسین، استرس یا اتانول ) و گسترش آن در رت شده است. آلفابیزابولول اثر محافظتی قابل توجهی در برابر تاثیر توکسیک
استیل سالیسیلیک اسید در معده داشته است. همچنین اثرات قوی آنتی اکسیدان در بابونه گزارش شده است. عصاره اتانولی تهیه شده از کل گیاه بابونه موجب مهار رشد ویروس پولیو و هرپس شده است. بر اساس نتایج چند مطالعه بالینی، عصاره های بابونه آلمانی دارای اثرات ضد التهاب، آنتی سپتیک، آنتی اسپاسمودیک (روی معده و دوازدهه انسان) و بهبود دهنده زخم هستند.
به علت وجود آزولن (azulene) در روغن بابونه، مهمترین اثرات آن عبارتند از: اثر تسکین دهنده (soothing)، آرامش دهنده (calming) و ضد التهاب.در یک کارآزمایی بالینی متقاطع در۶۰ دانش آموز دختر و پسر ۱۲-۱۰ ساله، تاثیر و عوارض دهانشویه کلرهگزیدین و ماتریکا در کنترل رشد مجدد پلاک دندانی مقایسه گردید. پس از ثبت شاخص پلاک(PI) در هر فرد، پلاک برداشته شد و جرمگیری کامل صورت گرفت. سپس افراد بطور تصادفی در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. ابتدا در گروه شاهد کلرهگزیدین و در گروه مورد ماتریکا به مدت ۵ روز بدون استفاده از مسواک تجویز گردید و در پایان این مدت میزان شاخص پلاک تعیین گردید. پس از یک دوره wash-out 7روزه؛ جرمگیری کامل و بروساژ انجام و جای گروه های مورد و شاهد تعویض و شاخص پلاک آنها تعیین گردید. آنگاه میزان بروز پلاک دندانی و عوارض جانبی مانند خشکی دهان، تغییر حس چشایی، حساسیت مخاط و ایجاد رنگ مقایسه گردید. بر اساس نتایج این بررسی هر دو دهانشویه کلرهگزیدین و ماتریکا در کنترل رشد پلاک میکروبی موثر بودند هرچند کلرهگزیدین موثرتر بود اما از نظر بروز عوارض جانبی؛ دهانشویه ماتریکا سهم کمتری داشت.
در یک مطالعه کلینیکى از نوع مداخله‌اى به روش دو سوبیخبر ۳۲ بیمار (۱۰ مرد و ۲۲ زن) ۳۰ تا۵۰ سال مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی تهران در سال ۱۳۸۳ براساس معیارهای ورود به مطالعه انتخاب شدند. شاخصهای مورد ارزیابی شامل عمق پاکت (ppd) و خونریزی هنگام پروبینگ (PBI) بود. در همه آنها مرحله یک درمان شامل جرمگیری و صاف کردن سطح ریشه انجام گردید. بیماران به دو دسته مساوی تقسیم شدند. برای دسته اول (گروه آزمون) دهانشویه ماتریکا و برای دسته دوم (کنترل) کلرهگزیدین تجویز شد. پس از یک ماه مجدداً شاخص های مذکور ارزیابی گردید. بر اساس یافته های این بررسی؛ هر دو دهانشویه در بهبود ppd و PBI موثر بودند. کلرهگزیدین (۰.۹۴میلی متر) به طور معنی‌داری جهت کاهش ppd بهتر از ماتریکا (۰.۷۴ میلی‌متر) بود. ولی در رابطه با خونریزی هنگام پروبینگ؛ ماتریکا (۹۱%) به طور معنی‌داری مفیدتر از کلرهگزیدین (۷۹%) بود. در استفاده کنندگان هردو دهانشویه رنگریزه مشاهده شد. محققین نتیجه گرفتند کلرهگزیدین در کاهش عمق پاکت بهتر از ماتریکا عمل کرده ولی ماتریکا در رفع التهاب و PBI موثرتر بوده است. لذا ماتریکا در درمان ژنژیویت ترجیح داده میشود.
در یک مطالعه دوسو بیخبر کنترل شده متقاطع، ۲۵ بیمار مبتلا به ژنژیویت به مدت ۴ هفته، روزی ۲ بار هر بار به مدت۲ دقیقه از دهانشویه تهیه شده از عصاره بابونه یا یک دهانشویه کنترل( دارونما) استفاده نمودند. بعد از یک دوره wash-out 4هفته ای؛ با جابجا نمودن نوع دهانشویه مورد استفاده، بیماران برای یک دوره ۴ هفته ای دیگر از دهانشویه تهیه شده از عصاره بابونه یا دهانشویه کنترل استفاده کردند. در شروع و پایان دوره های مطالعه، شاخص های پلاک، لثه و ایجاد رنگ ثبت شدند. بر اساس نتایج این بررسی؛ متوسط کاهش شاخص های پلاک و لثه بوسیله دهانشویه تهیه شده از عصاره بابونه به طور قابل توجهی بیشتر از دهانشویه کنترل بود.(p<0.001) دهانشویه تهیه شده از عصاره بابونه موجب ۰.۳۱کاهش در نمره شاخص لثه شد که بطور قابل توجهی بهتر از دهانشویه کنترل (۰.۰۳) بود. تفاوت قابل توجه آماری بین شاخص ایجاد رنگ در زمانهای شروع استفاده از دهانشویه تهیه شده از عصاره بابونه و دهانشویه کنترل وجود نداشت. محققین نتیجه گرفتند با استفاده از دهانشویه بابونه تجمع پلاک و التهاب لثه کاهش می یابد و میتوان آنرا برای کمک به اقدامات روزانه جهت بهداشت دهان تجویز نمود.
