در این مقاله از سری مقالات طب سنتی باریج به قصد داریم به تعاریف پایه ای و ابتدایی ای در طب سنتی مانند رکن ها و مزاج ها بپردازیم. در مقالات قبلی آشنایی اجمالی با طب سنتی و معرفی افراد برجسته طب سنتی ایرانی پرداختیم. در مقالات بعدی و پس از فراگیری این مفاهیم به بیان تفصیلی هر یک از مزاج ها و ارکان خواهیم پرداخت.

در ادبیات طب سنتی، بدن انسان از چهار رکن اساسی تشکیل میشود که عبارتند از خاک، آب، هوا و آتش و ه کدام دارای کیفیت خاص خود میباشد. این ارکان با آب و خاک و هوا و آتشی که ما در اطراف خود میبینیم متفاوت است.

کیفیت رکن های اصلی بدن انسان به این ترتیب است که خاک سرد و خشک، آب سرد و تر، هوا سرد و تر و آتش گرم و خشک است.

بدن انسان باید از مقادیر متناسب آب و خاک و هوا و آتش تشکیل شده باشد که مزاجی معتدل و وضعیتی سلامت داشته باشد. در صورتی که این ارکان به نسبت با هم ترکیب نشده باشند و یکی بر دیگری برتری داشته باشد باعث میشود که یکی از مزاج ها چهارگانه در انسان بوجود آید. به ایت ترتیب که :

اگر در فردی رکن خاک که کیفیت سرد و خشک دارد برتری داشته باشد مزاج وی سوداوی خواهد بود
اگر در فردی رکن آب که کیفیت سرد و تر دارد برتری داشته باشد مزاج وی بلغمی خواهد بود.
اگر در فردی رکن هوا که کیفیت گرم و تر دارد برتری داشته باشد مزاج وی دموی خواهد بود.
و در نهایت اگر در فردی رکن آتش که کیفیت گرم و خشک دارد برتری داشته باشد مزاج شخص صفراوی خواهد بود.